Ernst Paulus projektant landratur w Bytowie i Miastku

W Bytowie zaprojektowany przez niego budynek zna niemal każdy. W Miastku tamtejsze jego dzieło też należy do najbardziej okazałych i charakterystycznych budowli. Obie dawne landratury, dziś urzędy miejskie, to dzieła Ernsta Paulusa. Pewnie dlatego są do siebie podobne.

E. Paulus (1868-1936) to jeden z ciekawszych niemieckich architektów początku XX w. Brał udział w projektowaniu kościołów, budynków administracji, willi, szkół, a pod koniec kariery także bloków i całych osiedli mieszkaniowych, z których wiele zachowało się do dziś. Choć związany głównie z Berlinem, gdzie też zrealizowano najwięcej jego projektów, również w naszym powiecie pozostawił po sobie kilka budynków. Najokazalsze są landatury, czyli biura ówczesnych pruskich władz powiatowych. Ta w Bytowie stanęła w 1912 r., razem z willą dla landrata i wozownią. Obok E. Paulusa autorem projektu był jego ówczesny wspólnik Olaf Lilloe, z którym współpracę zakończył kilka lat później, kiedy ten powrócił do swojej ojczystej Norwegii. Architekci stworzyli kompleks budynków, który do dziś zwraca uwagę. Budynek landratury stanął przy do dziś ważnej i ruchliwej drodze. Witał wjeżdżających do miasta od strony Kościerzyny. Jego lokalizacja, otoczenie, wejście po schodkach i gabaryty sprawiały dużo bardziej dostojne wrażenie niż poprzednia siedziba władz powiatu (dziś „czerwony” bank przy ul. Bauera). Choć budynek stanowi zwartą bryłę na planie litery L, główne wejście dzieli go na dwie części. Skrzydło po jego prawej stronie wydaje się bardziej dostojne. W nim też zlokalizowano większe, lepiej oświetlone pomieszczenia, z szerokimi schodami prowadzącymi na pierwsze piętro. To część reprezentacyjna, mająca podkreślić cesarsko-państwowy charakter władzy powiatowej (wówczas samorząd w Bytowie kończył się na szczeblu miejskim). Skrzydło po lewej stronie jest niejako „bliżej miasta” z małymi pomieszczeniami biurowymi, ciasnym korytarzem i własną wąską klatką. Można rzec, że to część dla zwykłych ludzi. Taki układ skrzydeł odzwierciedlał wizję cesarsko-pruskiej struktury społecznej. Pośrednio przemawia za tym i sama willa, którą zlokalizowano nie przy drodze, jak inne domy miejskie, ale w otulinie zieleni, zagospodarowanej jako park, ogród, z kortem tenisowym. Tak jak to zazwyczaj bywa wokół pałaców. Architektonicznym elementem, który najbardziej łączy landarturę, willę i wozownię jest dach. Na wszystkich jest mansardowy, nawiązujący do baroku. 

Duet E. Paulus i O. Lilloe zaprojektował także nową siedzibę landratury w Miastku. Tam jednak mieszkanie landrata zajmowało jedną z jego części. Z landraturą bytowską obiekt w Miastku łączy mansardowy dach. Budynek powstał w 1914 r. Z kolei na zlecenie miasteckich władz miejskich architekci zaprojektowali też szkołę, ale już w innym stylu.

Po rozejściu się dróg zawodowych z O. Lilloe E. Paulus pracował sam. W tym okresie (1918-1924) przygotował projekt dworu w Osiekach. Zleceniodawcą był właściciel miejscowego majątku, w tym gorzelni, Walter Becker. Dwór stanął na skraju wsi, po przeciwnej stronie drogi znajdowały się zabudowania gospodarcze majątku. Budynek mniej więcej tak jak go zaprojektował architekt, możemy oglądać również dziś.

W 1924 r. E. Paulus zaczął prowadzić pracownię projektową ze swoim synem Günterem. Jednym z pierwszych zleceń przez nią zrealizowanych był projekt kościoła ewangelickiego w Niezabyszewie stawianego w latach 1925-26. Jego mury wciąż stoją, choć po wojnie ostała się tylko bryła bez wieży, a w środku funkcjonował sklep. Ostatecznie obiekt zamieniono na szkołę. Dziś dawny kościół stanowi jej część. W dużo bardziej zbliżonym do pierwotnego stanie zachowała się ewangelicka plebania, postawiona ok. 1929 r. w pobliżu świątyni. Obecnie mieści się tu przedszkole.

Duet ojciec i syn zajmowali się również przebudowami. Jedną z pierwszych ich wspólnych prac była przebudowa pałacu w Suchorzu, zrealizowana już w 1923 r., kiedy Günter jeszcze przyuczał się do zawodu przy ojcu.

Paulusowie pracowali razem do śmierci Ernsta. Po wojnie Günter wyemigrował z Niemiec na kilkanaście lat do Brazylii, gdzie także projektował.