Sygnie zmienic tôblëcã

Pôrã dni dowsladë na pòmnikù (wiôldżim sztëkù òd granitu), co pilëje parkingù kòle bëtowsczégò zómkù, krëjamno pòwiesëlë pòlską fanã. Mô òna zasłonioné tôblëcã, na jaczi stoji, że kamiszcze ùsadzëlë m.jin. na wdôr czerwiony armie, co to przëniosła wòlnosc do Bëtowa. Chto fanã tam dôł? Nicht pùbliczno sã nie przëznôł. Në, równo chto bë to béł, jegò ùczink pòdskacył spiérkã ò pòmnikù, co ju bawi òd lat latecznëch. Jedny chcą gò rozjąc w trón, bò doch czerwionoarmijców na Kaszëbach dobrze sã nie wspòminô, a w slédnym czasu ò jich rusyjsczich* pòsobnikach gôdô sã jesz gòrzi. Wedle jinëch, co bë na tôblëcë nie stojało, pòmnik je swiôdkã bëtowsczi historie i temù miôłbë òstac w zachòwie.

Prôwdac ni móm niżódnégò dokazu na to, że chtos òd tëch drëdżich mô z wëwieszenim fanë cos do ùczinkù, kò jem prawie taczi dbë. Doch biôło-czerwionô mòże zachòwac pòmnik, bò chto bë sã na niã dôł? Kò leżnosców, z jaczich wôrt ùtrzëmac wiôldżi granitowi kam w jednym sztëkù je wiãcy. Jo, kam, bò tôflã z nôdpisã nôlepi zdjąc a schòwac do mùzeùm, mòże Zôpadnokaszëbsczégò - jegò magazynë są krótkò na zómkù, a do te je w nim specjalny dzél historie Bëtowa. Tam nikògùm bë nie gòrszëła. Sóm kam równak miôłbë òstac. Nie jem gwës, czë tam, gdze prawie stoji, czë mòże wrócony na plac, gdze stojôł za mòjich młodëch lat. Mùszita wiedzec, że tedë, tj. za peerelu, nie béł jak dzysô ùtacony kòle parkingù, ale bùsznił sã na samim topkù zómkòwi górë, zdrzącë nié leno na zómk, kò szerzi na miasto. Do 1978 r. ò czerwionoarmijcach na nim nic nie stojało, a bëtowianowie nazéwelë gò prosto pòmnikã abò pòmnikã nieznónégò żôłnérza. Równak szari kam je wiele starszi. Pierwi, to je do kùńca II wòjnë, bëła na nim tôfla z głową… Bismarcka. Mòżna rzec: jaczé czasë, taczé nôpisë… Jo, kò òd drëdżi stronë kam je dosc tëli widzałi, z cwiôrdégò granitu, jaczi jak staroegipsczé stelle mòże strzëmac tësące lat. Wôrt cos taczégò niszczëc?! Pewno, że nié. Tec słëchôł ju Bismarckòwi, robił za lokalny grób nieznónégò żôłnérza, za pamiątkã pò radzecczi armie. Strzimôł niejedno.

Mòże terô nôlégô dac mù tôblëcã z jinym nôpisã, nôlepi nijak nie sparłãczonym z armią, diskriminacją, wòjną czë jinym cëskã, tragedią... Mòże cos ò historicznëch pòzmianach, òsoblëwie pòzdrzatkù na to, co wôrtné do dôwaniô na pòmniczi? 

P.D.

*rusczi czë rusyjsczi? - ò tim za pôrã dni