Tibòrsczi/Tibòra (1877-1922) zdebło wiãcy

To jeden z nôwiãkszich malérów a dłótowników westrzód Kaszëbów przełómaniô XIX i XX wiekù, chòc na Pòmòrzim a w Pòlsce mało znóny. W slédnym czasu bëła ò nim gôdka w ksążce „Z kaszubskich Konarzynek do Hamburga-Altony” toruńsczich ùczałëch Piotra Bierecczégò a Wiesława Seradzana (jesmë piselë ò nich łoni na jeseni). Józef Tibòrsczi wëùcził sã na szkólnégò w Tëchòlë, a tej ùcził w rozmajitëch szkòłach w Bòrach. Kùreszce na zôczątkù XX w. szedł do Grudządza, gdze òstôł szkólnym. To przëcygnienié do miasta nad Wisłą òdemkło mù stegnã artisticzny karierë. Prôwdac wcyg robił za szkólnégò, kò ùcził kùńsztu, a na ùrlopë jezdzył do Berlëna, Francje a Italie, gdze dali sã sztôłcył w malowanim a dłótowanim. W Grudządzu nié le ùcził, a téż ùsôdzôł dokazë dlô priwatnëch lëdzy a institucjów. W 1910 r. Józef, ju nie Tibòrsczi a  Tibòra, przëcygnął pòd Hambùrg do Altonë, w jaczi mieszkôł a twòrził do smiercë. Wedle Piotra Bierecczégò a Wiesława Seradzana artistã mòże rechòwac za przédnégò maléra pòrtretów i dłótownika. Ùżiwôł òłówka, pastelów a òlejnëch farbów, a do sztatur gipsë, brązë a kamienie, w tim marmùr. Nimò ksążczi, ò jaczi bëło nadpãkłé, J.Tibòra to wcyg mało znónô pòstacjô.

Cekawim jawi sã nié leno jegò kùńszt, ale téż òdpòwiesc na pitanié: z jaczi leżnoscë pòzmienił sã w Niemca? To je kònwersjô na lëterską wiarã a pòzmiana nôzwëska z Tibòrsczi na Tibòra. Mòże to drëdżi nôlégô brac za wrócenié do pierwòszny fòrmë pòzwë famile, artisticzné szëkanié za swòjim drżéniã, spòsób na pòkôzanié swòji apartnoscë. Pierszé to je pòzmiana wiarë, bò doznôł jaczégòs òbjawieniô? Tak mògło sã stac, kò tegò nie wiémë, temù równo je mòżebné jiné wëdolmaczenié - jak niejeden tamtoczasny Kaszëba prosto chcôł so stac Niemcã, przejinaczëc sã z raznégò chłopsczégò sëna z jaczis zapajiczony, môłi, biédny słowiańsczi spòlëznë, w mòdernégò òbiwatela prësczégò państwa. W karnach taczich lëdzy biwôł, dlô nich dłótowôł, malowôł, z taczégo karna wzął białkã. Takô pòzmiana nie bëła tedë nic nadzwëkòwô. Prôwdac na Pòmòrzim dzejałë pòlsczi òrganizacje, a rësznota kaszëbskô pòmalinku sã brała do kùpë (Aleksander Majkòwsczi béł leno rok starszi òd J. Tibòrë), kò cësk niemctwa béł baro mòcny, a niemieckô kùltura, państwò strzébrzëłë sã nié leno w kaszëbsczich òczach. Wôrt nadczidnąc, że familëjô Tibòrsczich, co òsta w Kònarzënkach, òsta pòlskô a katolëckô. Do dzysô na gbùrstwie, w jaczim ùrodzył sã a wëchòwôł artista, gòspòdarzi jegò krewny Krësztof Tibòrsczi.

Czej w 1920 roku Grudządz stôł sã pòlsczi, przëszedł kuńc na sztaturã usadzoną bez Tibòra. Nie òsta jednakò rozjãtô w trón. Pòstacëjô brunégò żôłnérza pòjacha do Niemców, kò niedalek, do Bëtowa. Tam stanãła w parkù, le czej i do négò kaszëbsczégò miasta przëszła w 1945 r. Pòlskô, to, co òstało z dokazu Tibòra, żdżinało. Jak, gdze? Nie je wiedzec, niejedny w miesce gôdają, że zakòpóné je krótkò flachù swòjégò stojeniô. Do dzysô w parku kòl ùl. Mierosławsczégò wcyg mòże dozdrzec malinką grzëpã, na jaczi bez dwie dekadë bruny żôłnérz pilowôł niemczëznë w Bëtowie.

Pòdskaceniô do napisaniô ksążczi dôł krewny J. Tibòrë - Krësztof Tibùrsczi, chtëren gbùrzi na môlù, w jaczim ùrodzył sã artista. Krësztof téż je cekawim człowiekã. Òkróm gbùrstwa prowadzy „Osorya” - historiczny biuletin stowôrë z Kònarzënów.

Red.