Pierszi kaszëbsczi lëteracczi jãzëk

Latos mómë leżnosc, żebë prawie ò nim przëbaczëc. Prôwdac nie je ta leżnosc stalatnô, nié półstalatnô, nawet nié dzesãclatnô. Leno takô, co sã trafi co 5 lat, chcëmë rzec nisczi kategórie. Në, tëli mòcnô, żebë pôrã zdań równak smarnąc. Prosti szëk naszi roczëznë, to je 435 lat, nadrôbiô ji pòdmiot - wëdanié Duchownëch piesniów Szëmòna Krofeja. Plac smarë, prôwdac internetowi, téż je pasowny - Bëtowò, w jaczim pastór Krofej mieszkôł, ùcził a twòrził.

Jegò „Duchowne…” jawią sã pierszim dokazã nowégò lëteracczégò jãzëka. Krofej dôł mù fòrmã, szëk i miono: Slawiesky iézyk. Ten szëk, to XVI-wiekòwô lëterackô pòlaszëzna zdebło le côrniãtô kaszëbizną. Przëzdrzëta sã sami:

Zmiartwychwstał nasz Pan Jesus Christus
Ktory nas wszech pocecha jest
Ktory smirc okrutną cyrpiał
Christus zmiartwychstał jes
Ludu przyklad dał jes
Iz na zmiartwychwstacy
Z Panem Bogem krolowcy

abò

Pozegnaj nas Boze Oycze
Mocą twe swięte prawice
Jesu Christe zbawicielu
Ukarz nad namy laske swo
Duchu Swiety racz nas ceszyc
Misly naszich racz sprawcą byc
Day Boze w troycy iediny
Bysmy ten dzien wypelnili

Prôwdac krofejowégò jãzëka ni mòżna prosto przërównac do dzysôdniowi kaszëbiznë, do terôczasny pòlaszëznë téż nié. W XVI s. rodnô mòwa i pòlsczi wëzdrzałë jinaczi, jesz barżi jak dzysô szlachòwałë za sobą. Równak Krofej, wedle jaczis przëczënë, w titlu zbieru piesniów dôł swòji lëteracczi mòwie miono Slawiesky iézyk a nié pòlaszëzna, pòlsczi. Mòże chcôł pòdsztrëchnąc różnicã, apartnosc kaszëbiznë? A mòże prawie nié, mòże miôł òskòmã pòkazac, że jãzëk Kaszëbów to dzél szeroczi słowiańsczi rodzëznë?

Swiądno ùsadzył „nową mòwã”. Jegò „Duchowne…” jak młodze miałë bëc zôczątkã kaszëbsczi pismieniznë, ò czim napisôł w przedsłowie do swòjégò zbieru. I pò prôwdze jegò ewanielicczi pòsobnicë szlë tą stegną. Kò lëterackô mòwa, co mia zôczątk w 1586 r. w Bëtowie, ùmarła w XIX s. Dzysôdniowi lëteracczi kaszëbsczi mô jiné kòrzenie.

P.D.