Jak wyglądał herb Bytowa przed 200 laty

Herb Bytowa nie zawsze wyglądał jak dzisiaj. Odciski pieczęci sprzed ponad 200 lat przedstawiają jego inną wersję.

To, że herb Bytowa na przestrzeni kilkusetletnich dziejów podlegał przemianom, nie powinno dziwić. Od chwili nadania praw miejskich, a więc od kiedy zyskał herb, Bytów należał do Zakonu Krzyżackiego, był lennem Rzeczpospolitej w rękach książąt zachodniopomorskich, bezpośrednio podlegał Koronie, był lennem w rękach brandenburskich, należał do Prus. Zmieniały się więc warunki polityczne, a to było dostatecznym powodem, by jego symbol ulegał przemianom. Joachim Zdrenka w „Historii Bytowa” (1998 r.) wyjaśnia, że miasto jako lokowane przez Krzyżaków w swoim herbie miało ich symbole, tzn. na niebieskim tle biały (srebrny) zamek okolony murami z bramą na froncie zakończoną spiczastym dachem. Wewnątrz murów są dwie wieże piętrowe ze spicza(s)to zakończonymi czerwonymi szczytami, pomiędzy którymi znajduje się biała (srebrna) tarcza trójkątna z czarnym krzyżem zakonnym.

Jak się jednak okazuje, przytoczony opis herbu (obecnie też on obowiązuje), którym m.in. sygnowano dokumenty bytowskiego magistratu, nie był jedynym. I tak na awersach papierów korespondencji, wysyłanej przez władze miasta do władz rejencyjnych i pruskiego króla w Berlinie z początku XIX w. odciskano pieczęć o innej grafice i innej kompozycji elementów. Podobnie w opisie L.W. Brüggemanna z 1784 r. na tarczy miasta miały widnieć trzy wieże z latarnią. Z kolei na zachowanych w archiwum w Koszalinie pieczęciach miejskich również z trzema wieżami (boczne są mniejsze), architektonicznie bogato opracowanymi umieszczano niedużą tarczę z małym symbolem krzyża łacińskiego (identyczny znajdziemy na pieczęci parafii katolickiej w Bytowie, na księdze trzymanej przez postać patronki św. Katarzyny, także na dokumentach z lat 30. XX w.). Na tych wszystkich wspomnianych herbach nie zobaczymy muru ani bramy w nim.

Tymczasem herb z XV w. miał oba te elementy - mur i bramę. Możemy się więc domyślić, że przed drugą połową XVIII w. doszło do zmiany wizerunku symbolu miasta. Dlaczego? Może kiedy zamek zniszczyli w XVII w. Szwedzi, warownia przestała być wizytówką Bytowa. Z kolei w połowie XIX w. miasto znajdowało się już w innych realiach. Zaczynało się szybko rozwijać, a w Niemczech rodził się nacjonalizm. Zamek w herbie mógł więc oznaczać chęć nawiązania do dawnych czasów, gdy miastem rządzili Krzyżacy. Kto wie, może powód był jeszcze inny. Ówcześni bytowiacy z nadzieją patrzyli na „Schlossfreiheit” - teren wolnizny zamkowej, podgrodzie oraz rozległe areały położone na wschodzie od areału mieszczańskiego. To właśnie jego kosztem zaczęli powiększać terytorium swojego miasta. W każdym razie póki co na żadne wytłumaczenie tych zmian nie natrafiłam w dawnych dokumentach. Niewykluczone jednak, że takie się zachowało, zwłaszcza że tak jak i dziś herbu nie można było sobie ot tak zmieniać. Był to ważny symbol tożsamości terytorialnej i społecznej.

Elżbieta Szalewska