Bëtk w parchòwsczich stronach

Seriô ksążków ò przigòdach ricerza Bëtka i jegò drëszczi wieszczówczi Anë mô ju karno wiérnëch czëtińców. Pùblikacje Anë Gliszczińsczi z malënkama Aleksandrë Gliszczińsczi rôd czëtają dzôtczi (i jich starszi abò starkòwie) nié blós w Bëtowie i òkòlim, chòc to prawie tam dzeje sã akcjô wszëtczich donëchczasnëch dokazów. Òd pierszégò dokazu z tegò cyklu, to je „Bycio herbu Kasztan” (2017) rok w rok wëchòdzy smarą jedna ksążeczka. Bëłë to za régą: „Bëtk na zómkù w Bëtowie” (2018), „Bëtk na Gòchach” (2019) i „Bëtk w stëdnicczich stronach” (2020). Jak tej widzymë, bôjkòwi symbòl Bëtowa, zaczinającë òd swòjégò rodnégò miasta, òdwiedzywô rozmajité môle wkół niegò. Latos ùdbôł so òbezdrzec òkòlé Parchòwa, to je zemiã zwóną „mòdrą krôjną”. Skądka to pòzwa? Tegò téż dowiémë sã z ksążczi:

Bezgrańczną zelonosc parchòwsczich lasów przecynało wiele mòdrëch tôflów pòdługòwatégò sztôłtu. Kòl nich, nibë blewiązczi, wiłë sã rzéczczi ze swòją machtną królewą - Słëpią. Co sztócëk wërôstałë górczi i ùrzmë, a niżi cygnãłë sã dolëznë.

- Pò prôwdze mòdrô krôjna - rzekł mòcno zadzëwòwóny nym widokã Bëtk.

Tak jak w pòprzédnëch dzélach przigòdów zelonégò ricerza, téż w nônowszim dokazu mómë do ùczinkù z ùdałą próbą pòkôzaniô młodim czëtińcóm jich môlowi historii, tradicjów, jãzëka, kùchni. - A to wszëtkò, jak w fòrmie niepretensjonalny pòwiôstczi ò jistotach, jaczé nie bùdzą zadzëwòwaniô ù dzecy.- jak pisôł Daniel Kalinowsczi.

Mòżemë wierã dodac, że je to swójny prowadnik pò gminie Parchòwò, z jaczégò dzecë doznają sã czegòs ò snôżim krôjmalënkù - chòcle ò jezorach Maùsz, Żukòwsczim, Sumino, Stropno i jinszich. Pòznają téż czekawé bùdinczi i òbiektë w parchòwsczich stronach, jak stôrô szkòła w Gôłcewie, dze dzysdnia je regionalnô jizba, abò ò nôstarszi w Eùropie wòdny elektrownie kòl Soszëcë.

Czëtińcowie pòprzédnëch ksążeczków ò Bëtkù wiedzą ju, że w kòżdi z nich wôżny môl zajimô kaszëbskô kùltura. W nônowszim dzélëkù je òna przëtómnô jesz barżi jak donëchczôs. Je tak chòcle dzãka przëbôczeniu czile pòdjimiznów, jaczé rozkòscérzałë kaszëbiznã w gminie Parchòwò: I bëlno, że są dzysdnia lëdze, jaczi wcyg mają starã ò najã kùlturã. W ti gminie dzejało pôrã taczich òsób. Dzãka nim pòwstało karno „Mòdrôczi” z Parchòwa, co wiãcy jak 30 lat rozsłôwiô Kaszëbë na rozmajitëch binach. Spiéwałë i tańcowałë téż „Mòdrôczczi” z Nôklë. Òkróm tegò piãkno rozbrzmiéwała kaszëbskô gôdka. Brzôd drãdżi robòtë dlô kùlturë wcyg je widzec - Ana ùcëchła na sztót. - Dzysô mòżemë téż leno wspòminac òsoblëwé interpretacje kaszëbsczi lëteraturë teatru „Dialogùs”. Równak teatralné tradicje gminë dali cygnie karno „Brzozôczi”. Kaszëbskô w tim parce bëtowsczi zemi bëła i je żëwô dzãka wiele lëdzóm - dodała.

Wôżnym dzélã ksążczi „Bëtk w mòdri krôjnie” je historiô zapadłégò zómkù i pòtkanié królewiónczi, jakô òd czasów Remùsa wcyg żdaje na kògòs, chto jã przeniese przez wòdã. Mòże kùreszce sã doczekô, a ji wëbôwcą mdze jaczis czëtińc abò czëtińczka dokazu Anë Gliszczińsczi?

Wôrt pòchwalëc téż ilustratorkã – Aleksandrã Gliszczińską, jakô je téż aùtorką projektu bëtowsczi pùpùlczi (maskòtczi), to je Bëtka. Ji dobré wëczëcé lëteraturë dlô nômłodszich òpisywôł wspòmnióny ju Daniél Kalinowsczi: Nibë to nie je nick dzywnégò, że ksążkòwô pùblikacjô dlô dzecnégò òdbiércë miałabë prezentowac òbrazowé interpretacje wëdarzeniów, ale wiele razy biwô tak, że pòetika tekstu i malënczi prowadzą w rozmajité stronë. (…) Ilustratorka sparłãczëła dobrze òddóną dzecną perspektiwã przedstôwianiô swiata z kąsk kòmiksowim wëczëcym farwów i ekspòzycje pòstacje.

Dlô tëch, co dopiérze bãdą zaczënac swòjã przigòdã z czëtanim Bëtka wôrt pòdczorchnąc, że ùdbòdôwôczã ti serii ksążków je bùrméster Bëtowa Riszôrd Sylka. Jak rzekł, mô to bëc dofùlowanié promòcji miasta jakno „gardu na Kaszëbach” i zôchãta do ùczbë rodny mòwë. Jô móm Bëtka nié tëli za ksążkã, jakô mdze promòwac najã maskòtkã, ale jakno pòmòcniczi materiôł do ùczbë kaszëbsczégò jãzëka - gôdô bùrméster.

Nazwa przédnégò bòhatérë wzãła sã òd ricerza Bëta, jaczi ùsadzył Bëtowò, a drëgô herojka – wieszczówka Ana - pòchòdzy z pòwiôstków aùtorczi, chtërna kôrbiła ò ni swòjim dzecóm.

Żelë chtos chce wicy doznac sã ò całim cyklu, mòże òbezdrzec dzélëk aùdicje „Lëteracczi ògródk, to je lëteratura bez ògródk” zrëchtowóny przez Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie. A nôlepi bë bëło wzyc wszëtczé ksążeczczi Anë Gliszczińsczi do rãczi i przeczëtac dzecóm.

Aleksandra Majkòwskô

Pùblikowóné w: „Stegna” nr 3/2021