„Pelplińskie manuskrypty. Sztuka i historia” nowa wystawa w Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie

Pięknie zdobione karty średniowiecznych rękopisów, a do tego ciekawostki na temat parafii z Ziemi Bytowskiej. To wszystko można zobaczyć na nowej wystawie otwartej w Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie.

- Pracując przy wystawie Te Deum Laudamus i późniejszej publikacji, która ukazała się w 2020 r., rozpoczęliśmy szerszą współpracę z Archiwum Diecezjalnym w Pelplinie - mówi kuratorka wystawy „Pelplińskie manuskrypty. Sztuka i historia” Katarzyna Juchniewicz, dodając: - Zajrzeliśmy wówczas do ksiąg wizytacji kościelnych, w których znajdowały się bardzo ciekawe informacje. Spisano je zarówno po łacinie, jak i po polsku.

Na nowo otwartej wystawie pokazano dwie z nich. Jedna pochodzi z 1686 r., druga natomiast z 1780 r. Fragmenty powiększono i umieszczono na planszach. Zobaczyć na nich możemy informacje z różnych parafii. Jak chociażby z Tuchomia z II poł. XVIII w. Czytamy: „Ołtarz w tym kościele był tylko ieden maluczki z dela wycięty, teraz ten sam znayduie się na boku przed zakrystyą. A wielki i nowy erigowany pod tytułem s. Michała, w wyższey kondygnacyi maiący obraz Zwiastowania Nays. Maryi Panny, przystoynie malowany y poczęści złocony”.

Są także fragmenty dotyczące Ugoszczy, Borzytuchomia czy Bytowa. - Oczywiście nie jesteśmy odkrywcami tych ksiąg, bo wcześniej zaglądali do nich inni badacze. My chcemy pokazać to, co dla nas jest ważne, a mianowicie wszelkiego rodzaju opisy wyposażenia, wyglądu, ale także zmian zachodzących w świątyniach i wokół nich. Mamy bowiem takie stwierdzenie dotyczące opisu cmentarza przy dawnym kościele św. Katarzyny w Bytowie: „Cmentarza żadnego nie masz, gdyż miasto nie pozwala go budować [...] ani miejsca osobliwego na chowanie dzieci bez chrztu, a umierających chowają sami gdzie im się podoba”. To krótki fragment, ale wiele mówi o życiu w dawnym mieście - mówi K. Juchniewicz.

Przy opisie bytowskiej parafii znajduje się też wzmianka o ornatach, które się w niej znajdowały. Niektóre z nich trafiły później do bytowskiego muzeum. - Jeden z nich prawdopodobnie pochodzi z XVIII, ale jego wygląd wskazuje, że może być starszy. Czy to o nim czytamy w inwentarzu? Mamy zbyt mało informacji, by móc jednoznacznie to przesądzić - mówi K. Juchniewicz.

Na wystawie znalazły się również fotografie manuskryptów znajdujących się w Bibliotece Diecezjalnej w Pelplinie wraz z informacjami na planszach. To plon pracy naukowej Mateusza Marszałkowskiego, pracownika Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, który swoją rozprawę doktorską poświęcił pelplińskim rękopisom. - M. Marszałkowskiego znaliśmy wcześniej. Fragmenty swojego doktoratu publikował u nas w „Naszym Pomorzu” - mówi K. Juchniewicz. Warto wspomnieć, że Biblioteka Diecezjalna posiada najliczniejszy zbiór średniowiecznych rękopisów spośród instytucji kościelnych oraz piąty co do wielkości, biorąc pod uwagę wszystkie księgozbiory w Polsce.

Rękopisy wykonane zostały przez cystersów. Ci pojawili się w Pelplinie w XIII w. W ich skryptorium powstawały iluminowane manuskrypty. Dziś są jednymi z najcenniejszych eksponatów przechowywanych przez diecezjalną bibliotekę. Najstarszy, którego czas powstania jest potwierdzony, pochodzi z 1319 r. Ostatni zaś wykonano w 1427 r. Co ciekawe, na jednym z rękopisów skryba umieścił datę dzienną ukończenia prac. Na tej podstawie możemy stwierdzić, że pelpliński kopista przepisywał średnio 2,5 strony dziennie.

Na zaprezentowanych planszach uwagę przykuwają piękne ilustracje, np. ryb. - Nie służyły jedynie ozdobie. To maskowanie cery, czyli szycia pękniętego pergaminu - mówi K. Juchniewicz. Zwracają uwagę także bogato zdobione inicjały, czyli pierwsze litery nowych akapitów. - Pojawiają się w manuskryptach, ale nie w prezentowanych księgach wizytacji kościelnych, poza jednym przypadkiem. Pokazujemy go na wystawie. Tu w literę D wkomponowana jest ludzka twarz - mówi K. Juchniewicz.

Wystawę otwarto 12.07. Oglądać ją można do 1.10.