„Nëch pôrã zdaniów” - felieton po kaszubsku

Latosy zymk nic ni miôł czëté ò òceplanim klimatu. Łżekwiat sã kùńcził, a lëstë dopiérkù zaczãłë òdkrëwac swòjã zelonotã, pòmalinkù, niedowiérno, jakbë wcyg sã bòjałë, że zëma równak do czësta nie pòszła precz. Lëdze téż tegò nie bëlë pewny. W naddôwkù gãbã, jak prawił rządowi nôkôz, bùten wcyg nôlégało chòwac pòd larwą. Wedle jinégò nôkazu i wedle ti pseùdozymkòwi pògòdë, kawòwi ògródk na naszim rënkù wcyg stojôł zamkłi. A ò dłudżim majewim weekendze, co sã akùrôt szëkòwôł, prawie w tim rokù barżi pasowno mielë më bë rzec baro krótczi (leno sobòta z niedzelą a pòniedzôłk!). Jo, kòrónowirusowô chëra mia do czësta dostóné pòd piãtë i rząd, i wiodro, i kalãdôrz, i nasz ògródk na rënkù, a bez to i nas, bëtowsczé lëdztwò.

Leno nasz Stachù òstôł wòlny. Òn jak wiedno robił co chcôł, pòjugòwiwôł sobie kònkretno a swiądno. Nie òbzérôł telewizji, nie czëtôł internetowégò plestaniô procëmszczepiónkòwëch, jakno anarchista miôł namkłé na rząd a jegò nôkazë. - Maseczkã kòle jinëch noszã, nié bò mie kôzelë, a temù, że móm starã ò rodzënã, sąsadów i drëchów - tłómacził. Stach zapisôł sã téż na Astrã Zenecã, chòc mógł wëbrac Pfizera. - Nicht mie nie bãdze strasził. Jem wastą samégò se, pòkôżã chërze i tim wszëtczim, chtërny sã ji wërzaslë, gdze móm chòrosc i jich bòjanié - rzekł, czej jesmë sã zeszlë na rënkù, kòle zamkłëch parasonów kawòwégò ògródka. Żebë nie dało jaczi wãtplëwòtë, klepnął sã w slôdk. Tam jich miôł. - Të jes ale dzyrsczi! Kò të to të… Më razny lëdze ju jak të samòstójny, samòdzejalny nie jesmë. Jô na przemiôr òd chërowëch wiadłów w tv i internece ni mògã spac. Wczora jô sã z sąsadã trzecy rôz pòwadzył ò szczepiónczi a noszenié maseczków. Më so ju „dobri dzéń” nie gôdómë. W robòce téż dzywno, nieszczero, żebë nie dało trzôskù, trzimiã gãbã. Tak samò w krómie. Bò të bë miôł wiedzec, że jedna sklepòwô na mòjich òczach dosta bòksa òd nerwòwégò klijenta, co nie chcôł sã tłómaczëc, dôcz maseczczi nie òblekł. Eee… I tak to je z nama, prostima lëdzama… - jem mù òdrzekł. Stach pòkrącył głową. - Jaż tak lëchò òd ti kòrónë z nama je? Tak ni mòże bëc…

Na drëdżi dzéń jem zôs trafił Stacha. Le mie ùzdrzôł, cwierzchnął, żebë jô do niegò szedł. Wëzdrzôł nié do czësta swiéżo, nawet dosc tëli òdzgło. - A wiész, że jô òb całą noc nie spôł? - rzekł na pòwitanié. - Pò prôwdze? Dlôcz? - béł jem cekawi. - Bez ce, chłopie. Mëslôł jem, co zrobic, żebë òdjinaczëc to całé pandemiczné zło, falszëwòtã, te strachë i nerwë - òdrzekł. - I co? - jô pòcygnął. - Pòtrzéba nôdzeje, nowi mëslë, deji - cwiardim głosã jął klarowac Stach. - Gôdôsz jak jaczi prorok… - òdrzekł jem z achtnienim. - Prorok?... A żebë të wiedzôł. Bëtowò i całô Bëtowskô Zemia brëkùje swiéżégò lëftu. Chcemë òstawic beznôdzejné dzysôdnia i pòmëslëc ò nowim, ò tim, co bãdze pò pandemie, bo doch òna sã kùreszce skùńczi. A czej człowiek mô mëslë zajãté, òsoblëwie dobrim, zabiwô ò tim, co mù prawie dożérô. Tej lżi strzëmac, wëbëc do kùńca lëchégò. Móm prôwdã? - Stach ùwôżno sã na mie przëzdrzôł. Tima swòjima zmrëżonyma, òstrima òczama. Co jô miôł mù òdpòwiedzec? Béł jem zaskòkłi. Mój mùsk za chùtkò nie lubi nëkac pòd taczim cëskã. Terô téż nie nëkôł.

Në, Stach za mną nie czekôł. - Mùszimë òdjinaczëc całé òkòlé. Sprawic, żebë bëło lepszé - znowa gôdôł czësto jak prorok. - Dobré, pòzytiwné, a nié lëché, chòré, pòsztridowóné... - cygnął. - Në i temù... - ùdôł jem, że cos rozmiejã. - Co temù? Doch to prosté. Człowiek sztôłtëje swój môl nazwama. Czej Bëtosłôw pòstawił swój gard, nazwalë gò Bëtowò, a czej za jezorã Pcéń ùsadzëlë wies, to nazwalë jã Zôpcéń. I tak wkòło. Rozmiejesz? - zapitôł. Co jô ni miôł rozmiec! Kò jakô richtich bëła ta jegò superùdba? Stach nie béł òd głupëch, wcygnął w płëca dobri szluks lëftu, chilnął sã do mie i dali mie tłómacził: - Nié, nie bãdzemë na nowò ùsadzac Bëtowa ani Zôpcenia, ani Pòmëska, ani Nożëna, ani nawetka Gôłcewa… Kò mòżemë przecã òdjinaczëc nasze nazwë, w jaczich je cos kriticznégò, cos lëchégò, jaczis „nié”… tak żebë stałë sã lepszé a dobré, bëlné. Tec słowò stôwô sã całã… - rzekł. Chwilã jô môłczôł. Pòkùńc jem zapitôł: - A tak kònkretno?

Stach sã wëproscył, pôrã razë chlasł sã rãką w blësënã, a tej jął krãcëc głową. Kò zarô òprzestôł, zmądrził, że prorocë nigdë ni mielë letkò, a na Kaszëbach pewno jesz gòrzi. Protekcjonalno chwëcył mie za rãkã i wòlno zaczął prawic: - Chcesz kònkretno, bãdze kònkretno. Słëchôjże tej: Niedarzëno mòglëbë zmienic na Dobrzdarzëno, Niezapszewò na Jozapszewò, a taczé Nieczëlejce na Fajnczëlejce… Zmërkôł të? Nasze stronë zalałabë wała òptimizmù, lëdze zôs do se sã ùsmiéchelë, gôdelë „dobri dzéń”, bëlë dlô se żëczny - klarowôł Stach.

Jô cziwnął głową. Jo, tak to jo. Prôwdac nié do czësta jem wierził, żebë takô pòzmiana nazwów miabë òdjinaczëc mòjégò sąsada, abò tegò białkòwégò bòksera z krómù, kò sama ùdba widzała mie sã baro. Bëła bëlnô! Jakbë wëmëslonô prost dlô mie. Stach tak mie pòdskacył do wëstwôrzania nëch nowëch pòzwów, że jô sedzôł kòle mapë naszégò pòwiatu do pózny nocë. Czëtôł jem wies pò wsë, i te nasze dwa miasta, a próbòwôł ùsadzëc nowé, lepszé miona. Pôrã mie sã ùdało. I tak Wiôldżé Płótowò mòglëbë më òdjinaczëc na Baro Wiôldżé Płótowò abò lepi Baro Wiôldżi Mùr, a taką Wiôlgą Gałązniã na Wiôldżi Ùzémk, z Głodowa zôs dałobë Najadłé. Prôwda, że lepszé...

Cykel „Nëch pôrã zdaniów”