Jaką wersję kaszubskich nazwach miejscowości przyjąć w gminie Studzienice?

Gmina Studzienice przymierza się do wprowadzenia dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości. Jakie wersje tych kaszubskich należałoby przyjąć?

Na razie nie wiadomo, kiedy dokładnie w gminie Studzienice zostaną wprowadzone polsko-kaszubskie tablice z nazwami miejscowości. Jej władze deklarują, że stanie się to wkrótce i to poprzez konsultacje społeczne. Warto więc już dziś zastanowić się, jakie miałyby one być. W niektórych przypadkach nie jest to wcale takie oczywiste. Znakiem tego jest dyskusja, która się wywiązała na naszym Facebooku, kiedy opublikowaliśmy post ze zdjęciem, na którym widniała m.in. tablica z nazwą Stëdzéńce. Wywołał ją wpis: „Stëdzéńce, kto tak mówi? Zawsze słyszałam Stëdnice (...)”.

W przypadku Kłączna, Przewozu czy Somin sprawa jest prosta - to Kłączno, Przewóz i Sominë. Co prawda nasza lokalna zachodniokaszubska wymowa brzmi mniej więcej Kłunczno (u nas nosówki, w tym „ą”, uległy przekształceniu), to jednak zgodnie z obowiązującą dziś ortografią kaszubską i tak piszemy Kłączno. Innego problemu nastręcza Ugoszcz. Po kaszubsku to Ùgòszcz, choć dla jednych to ten Ùgòszcz, a dla drugich ta Ùgòszcz. Stąd różna odmiana np. z Ùgòszcza lub z Ùgòszczë. Co ciekawe, ten dualizm przeniósł się także do polskiego. Przekonamy się o tym, spacerując po ugoskim cmentarzu, gdzie na starszych pomnikach przeczytamy o kimś, że był „z Ugoszcza”. Dziś forma męska, mimo że uznawana za niepoprawną, nadal bywa używana. Jeszcze do niedawna „z Ugoszcza” widniało na stronie zarządzanej przez Urząd Gminy w Studzienicach. Oczywiście na dwujęzycznej tablicy nazwa wsi znajdzie się w mianowniku, więc problemu nie będzie, ale już w wydawnictwach, na stronach internetowych, gdzie trzeba odmieniać ją według przypadków...

Większy kłopot mogą mieć Studzienice. O ile w polskim forma jest jedna i nie budzi kontrowersji, to po kaszubsku mówi i pisze się na dwa sposoby, o czym świadczy choćby przytoczony na początku facebookowy wpis. Mamy więc Stëdnice i Stëdzéńce. Obie są dziś w użyciu. Językoznawczyni Genowefa Surma, autorka „Toponimi powiatu bytowskiego” (1990 r.), wywodzi nazwę wsi od pobliskiego jeziora. Dziś to Studzieniczno, a kiedyś Studzienica. Pochodziło więc od słowa studzić (kasz. Stëdzëc), a nie od studni (kasz. stëdnia), choć oba te słowa są ze sobą ściśle powiązane. To przemawiałoby za formą Stëdzéńce. Co więcej, szlacheckie nazwisko odmiejscowe urobione od nazwy wsi zawsze brzmiało Studziński (kasz. Stëdzéńsczi), a nie Studnicki (kasz. byłoby Stëdnicczi). To znowu punkt dla formy Stëdzéńce. Kolejnym jest materiał językowy zabrany w terenie na początku XX w. przez niemieckiego językoznawcę Friedricha Lorentza, który zanotował formę Stëdzéńce. Ale można też przytoczyć nieco bardziej współczesny przykład, cytując słowa popularnej piosenki ks. Antoniego Peplińskiego, którego rodzice wywodzili się z Kłączna i które często odwiedzał. Chodzi o utwór znany dziś jako „Bëtowsczi jezora” albo „Kaszëbsczi jezora”. Jak wynika z zapisu sporządzonego ręką autora, udostępnionego nam przez jego krewniaka Jaromira Szreodera, pierwotny tytuł brzmiał: „Stedzińszczi jezora”. Słowo stedzińszczi jest fonetycznym zapisem formy, która zapisana według współczesnej kaszubskiej ortografii wyglądałaby stëdzéńsczi.

Skąd więc Stëdnice? Ta forma zdaje się mieć niezbyt długi rodowód, choć dziś dominuje. Nie notuje jej wspomniany F. Lorentz. Za to usłyszeli ją autorzy „Atlasu Językowego Kaszubszczyzny”, którzy rozpoczęli swoje badania terenowe w połowie lat 50. XX w. I jest dosyć popularna dzisiaj. Wydaje się, że może ona mieć źródło w niemieckiej nazwie wsi, tj. Studnitz, gdzie głoska „u” zgodnie z miejscową normą kaszubską została zastąpiona przez „ë”. Jeszcze bardziej prawdopodobne, o czym wspomina G. Surma, że Stëdnice to wynik tzw. niekonsekwentnej przemiany głosek, co znowu nie jest niczym niezwyczajnym.

Podsumowując, można stwierdzić, że historycznie bardziej uzasadnione od Stëdnic są Stëdzéńce. I tę drugą wersję początkowo proponowała Rada Języka Kaszubskiego. Nie znaczy to, że Stëdnice nie powinny być brane pod uwagę. - W 2017 r. RJK wydała polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych. Tam w przypadku Studzienic uwzględniono dwa warianty: Stëdnice i Stëdzéńce. To od miejscowych będzie zależało, co sobie wybiorą - mówi Danuta Pioch, przewodnicząca RJK.