Człowe miejsca na XXI Dyktandzie Kaszubskim w Miastku zajęli bytowiacy. Zobacz teksty, z którymi musieli się zmierzyć

W tym roku w Miastku odbyło się XXI Dyktando Kaszubskie. Czołowe miejsca zdobyli bytowiacy.

19.11. w Szkole Podstawowej nr 3 w Miastku odbyło się Dyktando Kaszubskie. To ogólnokaszubskie zmagania, w których każdy może wystartować. Rozgrywane są w różnych miejscach. Dotąd odbyły się w Kartuzach, Gdańsku, Bytowie, Pucku, a także Szczecinie. - W dzień dyktanda Miastko stało się stolicą Kaszub. Cieszymy się, że mogliśmy gościć tę imprezę u nas. Kaszubi są ważnym elementem naszej wieloetnicznej społeczności - mówi burmistrz Miastka Witold Zajst.

W zmaganiach wystartowało 168 piszących. Do czynienia mieli z tekstami Anny Gliszczyńskiej z serii „Bycio herbu Kasztan”, a także fantastyką Jana Natrzeciego. On także napisał krótkie opowiadanie, które pisali ci, którzy zmagali się w kategorii arcymistrza. Rozgrywana jest co 5 lat. Startują w niej zwycięzcy w kategorii profesjonalistów z poprzednich lat. Teksty tegorocznego dyktanda publikujemy na str. 20.

Od lat mocną reprezentację w dyktandzie stanowią uczniowie bytowskich szkół, a zwłaszcza placówki z Brzeźna Szlacheckiego (gm. Lipnica). - W pierwszych edycjach nie braliśmy udziału. Trochę się obawialiśmy, czy uczniowie sprostają poziomowi dyktanda. Od czasu, gdy w końcu się odważyliśmy, startujemy co roku. Pisaliśmy nawet w czasie pandemii, gdy zmagania przeprowadzono online - mówi Ewa Świątek Brzezińska, nauczycielka języka kaszubskiego w Zespole Szkół w Brzeźnie Szlacheckim. Uczniowie placówki zajmują czołowe miejsca w ortograficznej rywalizacji. - Warto zaznaczyć, że dla nich już samo przejście do drugiego etapu, czyli finału, jest bardzo dużym wyróżnieniem. Pokazaniem, że ciężką pracą można wiele osiągnąć - dodaje E. Świątek Brzezińska. Choć uczniowie niekiedy niezbyt chętnie piszą dyktanda, to w Brzeźnie Szlacheckim nie ma z tym kłopotu. - Drobne obawy pewnie na początku każdemu towarzyszą, ale kiedy już ktoś pojedzie na dyktando, zobaczy, jaka panuje na nim atmosfera, ile osób gromadzi na widowni, to później chętnie startuje ponownie - mówi E. Świątek Brzezińska.

W Miastku I miejsce w najmłodszej kategorii, czyli klas I-III szkół podstawowych, zajął Ignacy Drążkowski z ZS w Brzeźnie Szlacheckim. - Choć w jego domu nie mówi się po kaszubsku, to stwarzają jej przyjazną atmosferę. Dodatkowo dużo czyta, a co ważniejsze ma bardzo dobrą pamięć i szybko przyswaja sobie reguły pisania - mówi jego nauczycielka rodnej mowy, Stanisława Bastian Brzezińska, dodając: - Dzieci w klasie I poznają litery, więc dopiero od II powoli zaczynamy na lekcjach pisać, szukać wyrazów z labializacją. Na dobre ćwiczymy w klasie III i to w niej właśnie uczy się Ignacy. Chcę przy tym zaznaczyć, że sukces w Dyktandzie Kaszubskim to nie tylko moja zasługa, ale także polonistów. Gdyby nie ćwiczyli czytania, pisania, sama nic bym nie zdziałała.

Z chętnymi dziećmi nie miała problemów. - Było ich nawet więcej, niż zaznaczono w regulaminie. Musiałam zrobić szkolne eliminacje, by wyłonić dwójkę. Najlepiej napisał I. Drążkowski, a druga była Hanna Kossak-Główczewska [w Miastku zdobyła wyróżnienie w kategorii klas I-III - przyp. red.] - dodaje S. Bastian Brzezińska.

W kategorii klas IV-VI II miejsce zajęła Łucja Siedlecka ze Szkoły Podstawowej w Kołczygłowach, wyróżniono zaś Julię Depka Prądzinską z ZS w Brzeźnie Szlacheckim. W kategorii klas VII-VIII II miejsce zajęła Weronika Zmuda-Trzebiatowska - też z Brzeźna Szlacheckiego. W kategorii szkół ponadpodstawowych I miejsce zajął Paweł Stoltman z I Liceum Ogólnokształcącego w Bytowie. - Kaszubskiego nie uczyłem się ani w szkole podstawowej, ani w gimnazjum. W moim domu mówi się po polsku, ale sporo w nim kaszubskich słów. Swoją wiedzę na temat historii i samego języka zdobyłem z internetu, skąd czerpałem też informacje, jak wymawia się dane głoski - mówi P. Stoltman, dodając: - Teraz w szkole średniej uczęszczam na zajęcia z kaszubskiego. Do dyktanda jednak zbytnio się nie przygotowywałem. Start traktowałem bardziej jako sprawdzenie samego siebie. Po pierwszym etapie byłem bardzo zadowolony. Nie miałem pewności co do jedynie dwóch słów. Z kolei w drugim pojawił się kłopot jak zapisać „savoir-vivre”. Myślę, że w przyszłym roku także wystartuję, ale już w kategorii dorosłych.

- W kategorii dla dorosłych i arcymistrza piszący mieli trochę kłopotu ze słownictwem science fiction - mówi Danuta Pioch, która razem z Elżbietą Bugajną, Katarzyną Butowską, Ireną Damps, Jadwigą Hewelt, Katarzyną Kiedrowską-Zagozdon, Mateuszem Klebbą, Bożeną Labudą, Wandą Lew-Kiedrowską (inicjatorkę organizowania dyktand), Iwoną Makurat, Dariuszem Majkowskim, Emilią Maszke, Alicją Pioch, Eugeniuszem i Elżbietą Pryczkowskimi należała do komisji sprawdzającej poprawność ortograficzną. Wśród dorosłych najlepiej dyktando napisał Karol Krefta z Tuchomia. - Kaszubskiego uczyłem się w podstawówce, w gimnazjum już nie, i potem znowu w szkole ponadgimnazjalnej. Teraz studiuję etnofilologię kaszubską. W przygotowaniach do pisania bardzo pomógł mi prof. Marek Cybulski, zwłaszcza w alternacjach. Pisząc dyktando, niepewny byłem m.in. wyrazu „palecznik”. Cieszę się, że impreza obyła się tak blisko nas - powiedział K. Krefta z Tuchomia. Wśród profesjonalistów II miejsce zajęła Olga Kuklińska z Łubna (gm. Kołczygłowy). - Kilka lat temu startowałam w kategorii dorosłych, teraz spróbowałam swoich sił w tej dla profesjonalistów. Przerwa trochę wynikała z odległości, jaka dzieliła nas od miejsca, w którym odbywało się Dyktando Kaszubskie [w ub.r. był to Szczecin - przyp. red.] - mówi O. Kuklińska, dodając: - W tym roku dodatkową motywacją był wybór tekstów. Dotyczyły naszego powiatu, a autorem jest mieszkający u nas Jan Natrzeci. Uważam, że nie był trudny. Błędy, które się wkradły do mojego tekstu, chyba bardziej wynikały ze stresu. Zwycięzcy nie mogą startować w tych samych kategoriach, więc mam jeszcze szansę, by do dyktanda zasiąść w przyszłym roku. II miejsce jeszcze bardziej mobilizuje mnie do dalszej pracy.

Tytuł arcymistrza trafił do Dariusza Majkowskiego, który co prawda mieszka w Nadolu (pow. wejherowski), ale jest związany z Ziemią Bytowską. Uczestnicy pisali tekst, który powstał specjalnie dla tej kategorii. Nie był nigdzie publikowany, a znany jedynie organizatorom dyktanda. - Spodziewałem się, że będzie trudny, bo Jan Natrzeci używa wielu neologizmów w swoich utworach science fiction. I rzeczywiście musiałem trochę pomyśleć, np. przy kòsmòskle (pol. kosmoszkło), ale ostatecznie najtrudniej nie było - mówi D. Majkowski.

Podczas dyktanda wręczono także nagrodę dla najlepszego maturzysty z języka kaszubskiego. Odebrała ją Zuzanna Gliszczyńska z Lipnicy.

LISTA LAUREATÓW I MIEJSCA NA DYKTANDZIE KASZUBSKIM

KATEGORIA KLAS I-III

Ignacy Drążkowski - Zespół Szkół w Brzeźnie Szlacheckim

KATEGORIA KLAS IV-VI

Witosława Dziemińska - ZS w Skorzewie

KATEGORIA KLAS VII-VIII

Wojciech Marciński - Szkoła Podstawowa w Mojuszu

KATEGORIA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

Paweł Stoltman - I Liceum Ogólnokształcące w Bytowie

KATEGORIA DOROŚLI

Karol Krefta - Tuchomie

KATEGORIA PROFESJONALIŚCI

Paweł Wittbrodt - Reda

KATEGORIA ARCYMISTRZ

Dariusz Majkowski - Nadole

TEKSTY XXI DYKTANDA KASZUBSKIEGO MIASTKO 2022

KLASY I-III

Etap I

Wieszczówka Ana 

Znelë jã wszëtcë mieszkańcë bëtowsczich lasów. Òb jeséń zbiérała òrzechë i grzëbë. W zëmie chãtno dzelëła sã swòjim jestkù z jinszima zwierzãtama. 

Etap II

Ana i Bëtk czekelë za Martą na przëstankù. Marta mieszkała na pùstkach. Do szkòłë jezdzëła aùtobùsã. Terô miała wząc Bëtka i Anã w swòjim rubzakù na wanogã pò rzéce. Zrëchtowała dlô nich nawet bôt. Wieszczówka baro sã ùceszëła ze snôżégò darënkù i rzekła do Martë: dzãka za pòmòc, do ùzdrzeniô.

KLASY IV-VI

Etap I

Kòżden jeden, co mieszkôł kòl zómkù, baro dobrze znôł wieszczówkã Anã. Tak pò prôwdze to znelë jã wszëtcë mieszkańcë bëtowsczich lasów i parków. Nicht tak jak òna nie rozmiôł pilowac pòrządkù. Òna wiedno zawczasu mëslała ò zëmie i miała zrëchtowóné jestkù jesz przed pierszim sniegã.

Etap II

Piãkny kùńc séwnika

Nikòmù nie widzą sã kòmùdné dnie z prëskã, dôką i kòpicama brunëch, spadłëch lëstów. Równak latosô jeséń w Bëtowie bëła nadzwëkòwô. Drzewa pëszniłë sã w bestrëch farwach. Kasztanowé kùgle z brunym brzadã we westrzódkù bëłë ju dozdrzeniałé, ale wcyg zgniło zybałë sã na wietewkach. Taczé òpóznienié mòże sprawic wiele lëchégò. Dzecë szukają swiéżich kasztanów kòl zómkù. Ze swòjima szkólnyma bëłë tuwò ju pôrã razy, ale darmò. Jeżlë zarô jaczi wiater tëch zgniélców nie pònëkô do robòtë, bãdze tu prôwdzëwi rejbach.

KLASY VII–VIII

Etap I

Kòżden jeden, co mieszkôł w zómkòwi òbéńdze, baro dobrze znôł żorgòwną Anã. Tak pò prôwdze to znelë jã wnet wszëtcë mieszkańcë bëtowsczich lasów. Wieszczówka zawdë zawczasu mëslała ò zëmie i miała zebróné òrzechë i grzëbë jesz przed pierszim sniegã. Czej przëszedł mróz, a calëchné Bëtowò òkrëła biôłô pierzëna, tej Ana równak rozmiała sã pòdzelëc swòjim jestkù z jinszima zwierzãtama.

Etap II

Legenda ò zapadłim zómkù

Wierã przódë, na długò przed Krzëżôkama, żëła w bëtowsczich stronach mòżnô princesa. Słëchôł ji stolemny zómk ùsadzony na górze. Nie wiedzec czemù, jednégò razu zapôdł sã pòd zemiã. Czarownym spòsobã mòżna gò bëło ùdostac nazôd. Chtos òdwôżny miôłbë wząc królewiónkã na rãce i bez niżódnégò słowa zaniesc na kaszëbsczi smãtôrz przë kòscele. I nalôzł sã jeden cërzón, jaczi chcôł królewiónce dopòmòc i ùretac zómk. Ni miôł strachù, chòc òb drogã zawôdzałë mù żnije i smòczi. Òn równak òdwôżno szedł z dzéwczãcã dali. Le na kùńcu ti stegnë jakôs mòc ùniosła gò w górã i zdrzucëła mù czôpkã z głowë. Wòjôrz krziknął i w nym sztóce cos pòrwało piãkną pannã, a ji zómk zapôdł sã jesz głãbi.

SZKOŁY PONADPODSTAWOWE

Etap I

Kòżden jeden, co mieszkôł w zómkòwi òbéńdze, baro dobrze znôł żorgòwną Anã. Wieszczówka zawdë zawczasu mëslała ò zëmie i miała zrëchtowóné, co bëło trzeba, jesz przed pierszim sniegã. Òb całą jeséń zbiérała òrzechë i sëszëła grzëbë. Pózni zakòpiwała to w bidelkach abò chòwała w dzuplach. Czej przëszedł mróz, a calëchné Bëtowò òkrëła biôłô pierzëna, tej Ana równak chãtno dzelëła sã swòjim jestkù z tima, co nie zdążëlë nażorgòwac so jôdë abò bëlë za zgniłi, jak béł czas to robic. Kò òna miała dobré serce.

Etap II

Niepòrządk czôrnëch nipòcéùszów

Gapë miałë swòjã sedzbã westrzód kasztanowëch wietwiów. To béł jich ùlëdóny plac. Równak kòżdégò dnia czôrną hùrmą rëszałë w czerënkù westrzódka gardu, cobë cos smacznégò do jestkù nalezc. Robiłë przë tim dosc tëli trzôskù, në bò tec w taczi gromadze cëchò bëc ni mògło. Bëtowianóm to sã na gwës nie widzało. Jich òsoblëwi spiéw i ptôszé niespòdzajnotë, spôdającé czasã z nieba, grałë jima òstro na nerwach. Gapë nick so z tegò nie robiłë. W całim Bëtowie miałë w ùwôżanim leno dwie pòstacje: Nënkã Rodã i wieszczówkã Anã. Zómkòwé damë bëlno wiedzałë ò gapòwim wëstwôrzanim i pò prôwdze wiele razy próbòwałë jakòs temù zaradzëc. Wieszczówka zrobiła nawetka szkòlenié z reglów savoir-vivre’u dlô miestnëch ptôchów. Chto wié, mòże kùńc kùńców jaczis brzôd ji robòta przëniosła.

DOROŚLI

Etap I

Wcyg w głowie Drzeja szemarzëła robòta w Hòlandie. To nie chcało sã pùscëc w zabëté. Drzéj ùdbôł, że jak sã skùńczi jegò staż w redakcje „Bëtowsczich Wiadłów”, rëgnie gdzes w swiat. Miôł ju dosc żëc tak prawòwiérno jak donëchczôs. Nie je òn bëtowianã? Doch wëjachanié je tu stôrim zwëkã. Lëdze wëcygelë stądka wiedno - taczi szëk, geneticzné ùsôdzenié, znanka miestny pòpùlacje. Nié, nie je mòżlëwé, żebë przënôlégôł do nëch drëdżich, chtërny mielë głãbi wpùszczoné w zemiã bëtowsczé kòrzenie, taczé do niewërwaniô. Òn béł òd tëch pierszich, wëjachańców. A mòże równak je strachòbliwcã, kò òn wcyg sedzy w Bëtowie, i to nawet nié kilométer òd bòlëcë, w jaczi sã ùrodzył? Pò prôwdze miôł strach, le bracczégò - tegò, żebë bracyna sã nie wëszczérzôł, czejbë mù nie szło za grańcą.

Etap II

Dzéwczã z hòlowielnikã na palecznikù

Pùlka wëzdrza jak wiedno, òblokłô w blëszczący krótczi ancuch. Na głowie mia wësoczi kłobùk z piórama òd kùra. Bëła złô i dosc napitô, kò nié tëli, żebë tak zarô wracac dodóm. Nëkała do brómë, zarô mielë jã zasztëkac, doch prawie zagrałë trąbë. Jedna wierzeja ju bëła zamkłô, drëgô wnet téż.

Nie chca spòtkac Szëje przed rozegracją na zómkù. A ten pewno ju za nią czekôł ù ni doma. Mògłabë dac głowã, że prawie sedzy na ji kanapie i tą swòją niedopchóną gãbą łapczi sztëczk za sztëczkã młodzowi kùch, co mia gò reno ùpiekłé. Nigdë nie pitôł, brôł jak swòje.

Schôdała do centrum, wiedzącë, że Szëja mòże jã pòdzerac bez mònitoring. Prawie wchôda w pierszą ùlëczkã stôrégò gardu, czej prawą rãką schwëca palecznik òd lewi a gò mòcni skrąca. Letkò knëksło, a wkół pòjawiłë sã sztërë jistné jak òna dzéwczãta. Skrąca jesz pôrã razy, a za kòżdim lëczba ji hòlogramòwëch kòpiów sã dwòjiła. Hòlowielnik, co gò dosta òd Józa, dzejôł bëlno. Pùlka jesz klasnãła w rãce, a hòlogramë zaczãłë nëkac w rozmajité stronë.

ARCYMISTRZ

W rãkã wzął pióro. Stãknął. Òd zawczora bòlałë gò przedżiblënë wnet wszëtczich pôlców. Jeséń przëbôcza ò se reùmą. Terô nôchãtni bë légł na zófã zawiniãti w wełnianą dekã. Kò nié, òn doch miôł smarnąc nëch pôrã réżków na papiórze, do grëpë tësąc lëtrów skòpicą. A nôgòrzi, że równo co. Bò co pò richtoscë? Pajk akùrôt przenëkôł krajã stołu. Dozdrzôł gò pół òkã, czej ten ju tacył sã za lãpą. Wej, a mòże prawie ò pajkù miôłbë napisac? Eee... nié. Niech òn so w nórce za biórkã rëchtuje swòjã przãdzënã, a jô tu na stole ne réżczi - pòmëslôł.

Mój wilôszkù - jął sã pióra, kò zarô zamazôł. Tec to ni miała bëc bôjka! Në jo, to mòże tak: - Kùglaté rutë z kòsmòskła, całô jich réga, swiécëłë biôłim bënowim widã. Czejbë chto sã dobrze przëzdrzôł, w jednym dozdrzôłbë pòstac. Zgrużdżony swòjima latama stôri człowiek sedzôł zastãgłi kòle bùlaja. Kò chto bë miôł sã na niegò przëzerac? Zëmné kòsmiczné bùten bëło do czësta pùsté. Niżódny planétë, kòmétë, niżódnégò meteòra, nawet jednégò zôrnka òd kòsmicznégò pichù. Leno gôrsc fòtonów pãdzëła òd daleczich gwiôzdów, zdrôdzającë, że dzes dalek są abò czedës bëłë... - Nié, nié, nié, tec tim science fiction je ju nafùlowóny do samëch ùszów.

Temù mòże dokùńczi felietón ò Józwie Chełmòwsczim? To bë miało jic tak: Bezlëstné w zëmie gałãze òd zómkòwëch dãbów w Bëtowie, òsoblëwie tëch nôwëższich, je dobrze widzec. Czôrné na spòdlim jasnégò nieba krącą sã wedle przërodzonégò szëkù. Taczégò samégò jak na òbrazach Iwana Generalicza abò jegò ùcznia Mijo Kòwaczicza... - Eee..., téż nié, to nié to. Felietón ò Chełmòwsczim òstawi na zëmã. Gãbã wzął w przëgôrsc a pòcarł. Dosc, pòłożił pióro. Sygnie.